SVI SRPSKI USTAVI: Duga i bogata istorija srpske ustavnosti
Istorija srpske ustavnosti je duga, a isto tako i turbulentna. Ustavi su brane sloboda i prava, ali i biblije vlasti, mesto su pokazivanja moći dve klase: vladara i podanika, a kasnije i pozicije i opozicije.
Iako obeležavamo 15. februar kao Dan državnosti kada je donet Sretenjski ustav, istoričari se uglavnom slažu da je prvi srpski ustav ipak Nomokanon iliti Krmčija iz 1219. godine. Zbornik crkvenih i građanskih zakona koje je odabrao i preveo Sveti Sava postavili su solidan osnov srpskih ustavnosti, podseća „Blic“. Nomokanon je bio prepis i prevod vizanstijskih zakona, kao i Dušanov zakonik donet u dva maha 1349. i 1354. godine.
USTAV IZ 1835. GODINE
Ustavu Srbije iz 1835. godine prethodila je tzv. Miletina buna, podignuta protiv autoritarizma Miloša Obrenovića koji se uz pomoć turskih vlasti uzdigao na rang vrhovnog kneza. Odredbama uslova svoj položaj je postavio kao pravno i politički neodgovoran, a sve činovnike, svoju vernu armiju koja je trebala da ga brani, proglasio večitima na tim položajima. Garantovanja političkih prava u ovom ustavu nije bilo. Protivljenje turske Porte, ali i Austrije, dovelo je do toga da Sretenjski ustav formalno važi samo 55 dana, a nakon tri duge godine nadanja i pregovaranja Miloš je morao da pristane na brojne ustupke: da se odrekne svoje apsolutne vlasti i neodgovornosti, da se odrekne prava suđenja, da ukine torturu kao legalan način ispitivanja, te da ostatke svoje vlasti implementira u tzv. Turski ustav donet 1838. godine.
TURSKI USTAV IZ 1838. GODINE
Ključnu ulogu u postavljanju osnove ovog ustava je odigrala Rusija. Tako, ustav bi trebalo da sadrži samo administrativne odredbe, jer su politička prava obezbeđena Hatišerifom od 1830. godine.
NAMESNIČKI USTAV IZ 1869.
I donošenju ovog ustava je prethodio bezbednosni incident: knez Mihajlo Obrenović je nastradao u atentatu 1868. godine, te je njegov maloletni sin Milan postao knez. Namesništvo koje su činili Milivoje Blaznavac, Jovan Ristić i Jovan Gavrilović upravljalo je Srbijom. Konzervativci su se zalagali za ograničavanje narodne slobode u korist kneza, za razliku od liberala koji su bili za šire političke i građanske slobode. Namesništvo je odlučilo da je vreme za novi ustav: dvodomno narodno predstavništvo, uvođenje ministarske odgovornosti i slobode štampe.
USTAV IZ 1888. GODINE
Donet je nakon osam godina razmatranja i borbi između tri političke stranke: Narodne radikalne stranke, Liberalne stranke i Napredne stranke. Važio je za demokratski i liberalan za to doba.
USTAV IZ 1901. GODINE
Posle abdicije kralja Milana Obrenovića 1889. godine, Srbijom je umesto maloletnog Aleksandra vladalo trojno namesništvo. Kralj Aleksandar je aprila 1893. godine izvršio državni udar proglasivši se pre vremena punoletnim. Devetog maja 1894. obustavio je Ustav iz 1869. godine. Novim državnim udarom kralj 6. aprila 1901. godine oktroiše nov ustav. Aleksandar marta 1903. obustavlja Ustav, raspušta Skupštinu i Senat... Potom novim državnim udarom vraća na snagu Ustav iz 1901. godine.
USTAV IZ 1947. GODINE
Ustav Srbije iz 1947. godine je označio prelomnu tačku u državnom razvoju Srbije: prvi put je definisana kao republika, uspostavljeno je federalno uređenje i konstituisane dve jedinice teritorijalne autonomije sa posebnim ovlašćenjima, Vojvodina i Kosovo i Metohija.
USTAV IZ 1963. GODINE
Ovim ustavom, odnosi samoupravljanja čiji je postupak započet 50-ih godina zaslužili su svoje ustavno ustoličenje. Ovim ustavom je ustanovljen i poseban Ustavni sud, van uobičajene organizacije sudova, kao posebna pravosudna institucija čiji je jedini zadatak da bude branitelj ustava, njegovog važenja i, tumačenja i principa.
USTAV IZ 1974. GODINE
Legitimisao je težnje republika i pokrajina ka većoj samostalnosti. Sve su dobile jednaka ovlašćenja, pravo na samoodređenje i otcepljenje, čime je svakako utrt put ka raspadu SFRJ.
USTAV IZ 1990. GODINE
U pokušaju da suzbije separatističke tendencije i pokrete, 1989. godine Republička skupština donela je u martu amandmane na Ustav Srbije. Pokrajinama su oduzeta obeležja državnosti i njihova ovlašćenja su znatno sužena. Međutim, 1990. godine je donet novi Ustav Srbije. On je potvrdio sve odluke o oduzimanju obeležja državnosti pokrajinama.
USTAV IZ 2006. GODINE
Usvojen je 30. septembra 2006. godine. Predlog ovog ustava je dobio podršku građana na referendumu 28. i 29. oktobra 2006. godine na kome je za predlog novog ustava glasalo 53,04 odsto od ukupnog broja građana sa pravom glasa. Ovaj ustav je pratio kuriozitet usvajanja preambule, svečanog dela pre samog pravnog teksta ustava, koji nema pravnu snagu ili je imao politički značaj: Kosovo i Metohija su neodvojivi deo Srbije. Ustav zavređuje poštovanje zbog dijapazona sloboda i prava koja reguliše i načina na koji je to učinjeno.