Novi podaci misije svemirske agencije NASA Džuno na Jupiteru pokazuju da na našoj najvećoj planeti u Sunčevom sistemu nastaju takozvane plitke munje.
Plitke munje su neuobičajen oblik električnog pražnjenja iz oblaka koji sadrži vodenu otopinu amonijaka, dok munje na Zemlji potiču iz oblaka s vodom.
Naučnici su takođe otkrili da žestoke oluje sa grmljavinom, po kojima je Jupiter već odavno poznat, mogu formirati grad bogat amonijakom koje su stručnjaci prozvali mekanim lopticama (engl. mushballs). Smatra se da takva vrsta tuče skuplja amonijak i vodu iz gornje atmosfere i prenosi ih u Jupiterove atmosferske dubine, piše NASA.
Pre se smatralo da munje na Jupiteru liče na one na Zemlji
Otkad su naučnici iza NASA-ine misije Vojadžer 1979. godine prvi put videli blještave munje na ovoj divovskoj planeti, smatrali su da one nalikuju onima na Zemlji, odnosno da se pojavljuju samo u onim olujama gde se voda nalazi u sva tri agregatna stanja – tečnom, čvrstom i gasovitom.
To bi značilo da se oluje na Jupiteru odvijaju na 45 do 65 kilometara ispod vidljivih oblaka i na temperaturama od oko 0 stepeni Celzijusa. Letelica Vojadžer je, kao i sve druge misije oko Jupitera pre Džunoa, videla munje kao sjajne mrlje na vrhovima oblaka, što je ukazivalo na to da bljeskovi potiču iz većih dubina.
No bljeskovi koje je uočila letelica Džuno na Jupiterovoj mračnoj strani govore jednu drugačiju priču.
- Kada smo prišli bliže Jupiterovim gornjim oblacima, videli smo nešto iznenađujuće - manje, plitke munje koje nastaju na mnogo većim visinama u Jupiterovoj atmosferi nego što se pre pretpostavljalo da je moguće - rekla je fizičarka Hajdi Beker iz NASA-inog instituta Jet Propulsion Laboratory.
Beker i njene kolege smatraju da snažne oluje sa grmljavinom na Jupiteru bacaju kristale vode i leda visoko u atmosferu planeta, odnosno 25 kilometara iznad Jupiterovih vodenih oblaka. Tamo se ti kristali spajaju s parom amonijaka koja otapa led tvoreći otopinu amonijaka.
Na tako velikim visinama, temperature su ispod minus 88 stepeni Celzijusa, što je preniska temperatura za ostanak vode u tečnom stanju.
- Na tim visinama amonijak deluje poput antifriza, snižavajući talište vodenog leda. Time omogućava stvaranje oblaka s vodenom otopinom amonijaka - rekla je Beker.
- Nakon toga se kapljice otopine amonijaka sudaraju s nadolazećim kristalima leda i elektrificiraju oblake. Ovo je bilo veliko iznenađenje, budući da na Zemlji ne postoje oblaci sastavljeni od vodene otopine amonijaka - dodala je.
Naučnici su na Jupiteru otkrili i neobičan led, odnosno grad, (nazvan mushballs) koja se sastoji od dvije trećine vode i jedne trećine plina amonijaka.
Ove mekane loptice grada sastoje se od gnjecavog sloja otopljenog amonijaka i leda koji je prekriven debljom ledenom korom. Ovaj grad formira se na sličan način kao i ona na Zemlji - loptice postaju sve veće kako se kreću kroz atmosferu.
- Na kraju ove loptice postanu toliko velike da ih više ne mogu držati gornje struje te padaju dublje u atmosferu. Tamo ih čekaju više temperature i one se na kraju otapaju i u potpunosti ispare - rekao je astrofizičar Tristan Guiljo sa Univerziteta "Azurna obala" u Francuskoj.
- Takva vrsta grada ovim procesom dovodi amonijak i vodu do dubokih atmosferskih razina planeta - dodao je.