Šta znače ukrasi na SLAVSKOM KOLAČU?
Uz sveću, žito i vino, slavski kolač je najvažnija stvar bez kojeg slava ne može da prođe.
Mesi se od čistog pšeničnog brašna s kvascem, s osvećenom ili bogojavljenoskom vodicu.
Kolač je tipična hlebna žrtva koja svoje poreklo ima u predhrišćanskim vremenima. Njime se prinosi žrtva u znak zahvalnosti božanstvu i zaštitniku na bogatoj žetvi, a ritual okretanja krsnog kolača po suncu, tj. sa leva nadesno, pokazuje da okrugli obredni hleb simboliše sunce. Kasnije, kolač je postao simbol Hrista.
Mešanje hleba je posao domaćice.
Nekada je slavski kolač imao na sebi samo pet pečata, koji su predstavljali pet Hristovih rana. Tokom vreemena on je postao mnogo sličniji božićnom kolaču koji je na sebi imao astralne i agrarne simbole, u zavisnosti od kraja. Ako je kraj vinogradarski, stavljaju se burići i grožđe, ako je zemljoradnički, onda je uglavnom pšenica.
Značenje ukrasa:
Bure - predstavlja želju da u kući svega bude u izobilju; Knjiga na pogači - predstavlja simbol znanja; Ptica - označava Svetog duha, zdravlje i veselje; Pečat - Ima krst u sredini, a na kracima je napisano IS HS NI KA, grčka skraćenica za "isus Hrist pobeđuje"; Grozd - kao i žito označava rodnu godinu; Žir - ovo je ukras za bogatstvo; Cveće - predstavlja želju da deca lepo odrastaju; Klas žita - označava rodnu godinu.
Koliko se mešanje slavskog kolača razlikuje od kraja do kraja, kao i sam način slavljenja slave, pokazuje nam jedan lep narodni običaj.
Ovaj zaostali trag mnogobožačkih običaja zapisao je Vuk Karadžić:
- Srbiji oko Timoka slave Nikoljdan i osim krsnog kolača, svaki umesi po jedan veliki somun u koji se metne po čitrav šaran. Kad pop dođe da prekadi, on somun presječe na pola, pa jednu polu uzme sebi, a druga ostane domaćinu; i budući da pop gleda svagda da uzme onu polovinu u kojoj je šaran, zato se domaćica stara ili somun tako da umjesi da s ene poznaje gde je šaran, već nek pop sječe na sreću, ili na onoj strani da ga izvisi gdije šarana nema, i tako da bi popa prevarila, kao što se često događa, i domaćica sa ovakvom prevarom ponosi, a i pop se smije.
A šta sa kolačem nakon slave?
- Kolač se uglavnom pojede tokom slave, osim ukoliko nije reč o krajevima zapadne Srbije. Tamo domaćin ostavlja pola slavskog kolača da bi ga sedam dana nakon slave pojeo na ručku s ukućanima - objašnjava etnolog.