Kralj je mrtav, živeo novi kralj Salman

Pokojni kralj Abdulah Bin Abdulaziz je bio na prestolu zvanično od 2005. godine, ali je upravljao Saudijskom Arabijom još od 1995. kada se njegov brat Fahd šlogirao. Tokom svoje vladavine nastojao je da iskoristi moć kraljevine, kao značajnog proizvođača nafte, da utiče na političke prilike širom Bliskog istoka.

Kada je nastupila revolucionarna 2011. godine (Arapsko proleće), koja je viđena kao velika pretnja tradicionalnim arapskim monarhijama, prihvatio je određene promene u državi. Ali, i dan danas saudijske žene i dalje nemaju pravo da upravljaju vozilima, građani uglavnom nemaju pravo glasa, osim kada su u pitanju opštinski izbori, a javno odsecanje glave mačem i dalje ostaje standardna kazna njihovog pravnog sistema. Političke partije su takođe zabranjene.

Salman bin Abdulaziz Al Saud

Kraljev polubrat Salman, koji je i prvi u redu u kraljevskoj porodici za nasleđe, aktivno je prisutan u javnosti i politici zemlje. Iako se trudi da ostavi utisak snažne ličnosti, sagovornici kažu da već posle nekoliko minuta princ počinje da govori nepovezano, što je, tvrde, posledica demencije. Salmanova porodica takve tvrdnje odlučno odbacuje.

Pored toga, pokojni kralj Abdulah je godinama pokušavao da skloni polubrata sa političke scene, ali u tome nije imao uspeha zbog velike mreže podržavalaca koji su uz Salmana, pre svega u dinastiji. Štaviše, procena je da je i sadašnja Salmanova aktivnost posledica nagovaranja frakcije koja bi želela da zameni Abdulaha na vrhu.

Ipak, kralj Abdulah je u martu ove godine uspešno izdejstvovao da princ Mukrin postane zamenik prestolonaslednika (Salmana). Mukrin, rođen 1945, je njihov najmlađi polubrat, odnosno najmlađi živi sin Abdulaziza Inb Sauda, osnivača Saudijske Arabije.

Povratak "sedmorice Sudairovih"

Salman je rođen 31. decembra 1935. godine kao 25. sin prvog kralja i osnivača države. Salman i njegova šestorica braće čine ono što se naziva "sedmorka Sudairovih" ili Sudairi klan. To je savez sedmoro braće i njihovih potomaka u okviru saudijske kraljevske porodice. Klan čine sinovi najuticajnije Ibn Saudove žene, Hase bing Ahmad al-Sudairi. Najstariji od sedmoro braće bio je kralj Fahd, koji je umro 2005. godine i kojeg je upravo nasledio Abdulah.

Za razliku od ostalih sinova Abdulaziza, koji su se mnogo više bavili poslovnim aktivnostima, "sedmorku" tradicionalno interesuje politika. Tokom 1975. godine, nakon smrti kralja Faisala i pristupanja Kalida kao novog kralja Saudijske Arabije, princ Fahd je postao princ prestolonaslednik a njegov brat Najef ga je nasledio u Ministarstvu unutrašnjih poslova. To je označilo ulazak "sedmorke" na ključnim državnim pozicijama, koje su te pozicije zadržavali "u porodici" imenovanjem svojih sinova i braće da ih naslede.

Politički uspon "sedmorke" i njihova kontrola nad vladom doneo je kontinuitet u saudijskom političkom sistemu. Takođe je naveo druge prinčeve da se tiho ujedine protiv njih. Glavna opozicija političkoj moći "sedmorke" dolazila je upravo od Abdulaha, pre njegovog stupanja na presto.

S toga je Abdulah tražio saveznike među ostalom braćom. Nakon krunisanja, Abdulah je stvorio novi "porodični savet" - Komisija vernosti – koji će određivati buduće naslednike. "Sedmorka" je dobila petinu mesta u Savetu, što je okarakterisano kao veliko umanjene njihove vlasti, jer je ukupna kontrola koju imaju nad državom proporcionalno veći od toga.

Politika Rijada po starom?

Stabilnost i kontinuitet biće osnovni principi njegove vladavine, pogotovo jer stupa na presto u turbolentnim vremenima koje oslikava uspon Islamske države u Iraku i Siriji, politička kriza u susednom Jemenu, rivalstvo Kraljevine sa šiitskim Iranom i međunarodni pritisak oko kontroverzne ekonomske odluke koja je dovela do zasićenja nafte na međunarodnom tržištu i gotovo prepolovljenoj ceni ovog energenta, tvrdi britanski "Gardijan".

U poslednjih nekoliko meseci, Salman je počela da igra aktivniju ulogu u politici pa je i predstavljao zemlju na nekoliko važnih sastanaka u inostranstvu. Takođe je obavljao funkciju potpredsednika vlade i ministra odbrane.

S toga, većina analitičara danas smatra da će se dosadašnji strateški pravac politike Saudijske Arabije nastaviti. A to uključuje i održavanje saveza sa Sjedinjenim Državama, gde poslednjih nekoliko meseci postoje osetljive tenzije.

Prvenstveno, tenzije su nastale zbog zaokreta u američkoj politici, koja je danas za postizanje nekakvog "nuklearnog dogovora" sa Iranom (šiitskim rivalom sunitske Arabije) kao i zbog toga što Barak Obama nije vojno delovao protiv sirijskog predsednika, Bašara Al-Asada još 2011. godine (što je ruska diplomatija sprečila), čiji prevrat Saudijci još uvek traže.