Sveti Sava kao simbol pomirenja: Snaga dijaloga i razumevanja
U vremenu sveprisutnih podela, netrpeljivosti i nesloge, lik Svetog Save, prvog srpskog arhiepiskopa, prosvetitelja i mirotvorca, pruža neprolaznu inspiraciju za izgradnju duhovnog i društvenog jedinstva.
Njegov život i delo predstavljaju paradigmatski primer kako dijalog, razumevanje i posvećenost višem dobru mogu prevazići lične i kolektivne sukobe.
Istorijski kontekst: Sava kao most između svetovnog i duhovnog sveta
Sveti Sava (rođen kao Rastko Nemanjić oko 1175. godine, preminuo 1236. u Trnovu) bio je najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje. Napustivši udoban život na dvoru, odlazi na Svetu Goru i postaje monah, a zatim i iguman manastira Hilandara, koji je obnovio zajedno sa svojim ocem, sada monahom Simeonom.
Ali, ono po čemu je Sava najprepoznatljiv jeste njegovo posredovanje u sukobima unutar sopstvene porodice i naroda. Nakon smrti Stefana Nemanje, došlo je do sukoba između njegove braće – Stefana i Vukana – oko vlasti. Sava tada napušta Hilandar i vraća se u Srbiju, donoseći mošti svog oca, i koristi svoj duhovni autoritet da izmiri braću. Time postavlja temelj za stabilnost države, ali i duhovnu vertikalu srpskog identiteta.
Pomirenje kroz crkvenu autonomiju
Godine 1219. Sava dobija autokefalnost za Srpsku pravoslavnu crkvu od Vaseljenskog patrijarha u Nikeji, čime postaje prvi arhiepiskop SPC. Ovo nije bio samo crkveni čin – bio je to politički i duhovni manevar kojim je obezbeđeno jedinstvo naroda kroz sopstvenu crkvenu organizaciju, nezavisnu od tuđih uticaja.
Crkva pod Savinim vođstvom bila je faktor objedinjavanja, ne razdvajanja. U njegovim Zakonopravilu (Nomokanonu), spojio je rimsko-vizantijsko pravo sa kanonskim propisima, stvarajući pravni okvir koji uključuje i razumevanje različitih običaja i lokalnih pravnih tradicija.
Sava kao arhetip mirotvorca
Sveti Sava nije propovedao isključivost, već razumevanje. Njegove posete hrišćanskim i muslimanskim vladarima na Bliskom istoku, njegov ugled među Grcima, Bugarima i Vizantincima, govore o njegovoj ulozi kao diplomate i mirotvorca u mnogo širem smislu. U svom poslednjem putovanju, na kome je i umro, bio je na diplomatskoj misiji kod bugarskog cara, noseći poruku mira i zajedništva.
U savremenom jeziku – Sava nije bio „samo“ svetitelj, već simbol dijaloga u svetu.
Savremeni kontekst: Zaboravljena potreba za jedinstvom
U Srbiji 21. veka, gde su političke, društvene i identitetske podele sve dublje, povratak Savinom modelu znači povratak dijalogu. Sava nije tražio uniformnost mišljenja, već unutrašnju sinergiju i međusobno poštovanje. On nije bio figura koja je druge ućutkivala, već koja ih je okupljala.
U školama ga učimo kao zaštitnika prosvete, ali je jednako važno učiti o njemu kao o simbolu pomirenja.
Sveti Sava je simbol duhovnog kontinuiteta, ali i konkretnog, svakodnevnog poziva na razumevanje i saradnju. Njegov život nam pokazuje da pomirenje nije apstraktna ideja već stvaran, moguć i neophodan put. U vremenu u kojem svi žele da budu u pravu, Sava nas uči da je važnije biti u miru.
Projekat je finansiran od strane Minsitarstva informisanja i telekomunikacija. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
