TAJNE PRIRODNIH LEPOTA U SRBIJI: Zbog ovih je nominovana da uđe u svetsku baštinu

Tajni prolazi do najskrivenijih vidikovaca, vodopadi kao sa najlepših slika iz dalekih zemalja, zaštićena priroda i retke biljke i zverke. Sve su to naša prirodna bogatstva, a zbog jednog od njih ulazimo i na svetsku scenu.

Za svetsku prirodnu baštinu ove godine nominovane su bukove šume u nacionalnim parkovima "Fruška gora", "Tara" i "Kopaonik" kao svetska prirodna baština.

Prekogranično dobro obuhvata 80 bukovih šuma u 12 zemalja Evrope, a ove godine, u januaru su predate nominacije za proširenje sa još 10 zemalja koje učestvuju sa 30 rezervata bukovih šuma. Među njima su Srbija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Severna Makedonija, Švajcarska, Češka, Poljska, Slovačka, Italija i Francuska.

Kao najzastupljeniji šumski ekosistem, očuvan i netaknut u prašumskom obliku, status rezervata prirode u Srbiji prve su dobile upravo bukove šume. Bukva je specifična po tome što raste i do 30 metara visine sa stablom debelim i do dva metara. Može da doživi i 200 leta.

- Prvo zaštićeno prirodno dobro u Srbiji je Strogi prirodni rezervat "Zeleničje" proglašeno 1948. godine, upravo netaknuta bukova šuma lovor-višnjom. Osim ove, u najstarije zaštićene bukove šume u Srbiji spadaju Strogi prirodni rezervat "Felješana" i Opšti prirodni rezervat "Danilova kosa", gde je strogi režim zaštite već sedam decenija - kažu stručnjaci ZZPS.

Međutim, ovo nisu jedini lokaliteti koji su u našoj zemlji pod budnim okom svetske javnosti. Sve veći broj naših i stranih turista svake godine stiže na Taru, Rtanj, Frušku goru, Divčibare...

Mistične šume

Turizmolog Boris Tot kaže da su šume na Tari još starim Slovenima bile mistične i jedinstvene. Smatrali su i verovali da na Tari žive neki od njihovih bogova. Tako je Tara i dobila ime, po bogu Taru.

- Osim turističkih potencijala, poput Mokre Gore, Šarganske osmice, manastira Rače, na Tari je vredno posetiti jezero Zaovine. Na obali jezera i obroncima Tare je i otkrivena Pančićeva omorika. Za nju kažemo da je srpska uspavana lepotica jer se za njeno postojanje nije znalo sve do kraja 19. veka - kaže Tot.

Živi fosil

Fruška gora je visoka 539 metara. Tot kaže da je ona vrsta živog fosila jer je bila ostrvo za vreme Panonskog mora koje je kasnije oteklo Đerdapskom klisurom ka Crnom moru. U tom moru se izdizala poput ostrva. Tot podseća na 17 fruškogorskih manastira i isto toliko vodopada u šumama.

Srneći vodopadi i Lazin vir

Šumskim stazama se dolazi do vodopada na Fruškoj gori.

- Oni imaju tek tri, četiri metara visine i nalaze se u šumskom okruženju, između manastira. Ističu se lepotom Crni i Srneći vodopadi, kao i Lazin vir koji se nalazi u okolini Vrdnika, u blizini manastira Novo Opovo. Naziv je dobio po dečaku Lazi koji se udavio u jezercetu koje se oformilo oko vodopada. Navodno je propao pod led - kaže Boris Tot i podseća i na Nevenin i Srebrni vodopad.

Rakovac i Zmajevac

Preporučuje da se na Fruškoj gori poseti okolina Rakovca. Postoji istoimeno strelište i kamenolom, a uz put se nalazi vidikovac Zmajevac sa kojeg se pruža prelep pogled na samu Frušku goru.

- Ako se uputimo od Vidikovca pešačkim stazama, dolazimo do odmorišta i Ledinačkog jezera. U blizini je izvor potoka Zvečan - kaže Tot.

Šumske koke, detlići i sove

Prirodne bukove šume prašumskog karaktera se ističu karakterističnom faunom i florom. Važnost njihovog očuvanja za očuvanje biodiverziteta, uključuje mnoge retke i ugrožene vrste, jeste ono zbog čega su te šume postale jedno od ključnih pitanja politike očuvanja prirode.

- Nastanjuju ih oko 20 odsto kopnene faune u centralnoj Evropi. Procenjeno je da je čak do 10.000 životinjskih vrsta vezano za bukove šume. Posebno su bogate vrstama detlića, šumskih sova i koka, drozdova i ptica grabljivica poput surog orla ili crne lunje. Zahvaljujući velikim naporima za očuvanjem, vratili su se medved, vuk i ris - kažu zaštitari prirode.

Peščane dine u Kelebijskoj šumi

Ako se uputimo put Subotice i želimo proći puteve prirode, interesantno je prošetati Kelebijskom šumom.

- Područje se nalazi na pesku i, ako se uputimo stazama kroz Kelebijsku šumu, videćemo peščane dine. Možemo reći da se Subotica nalazi u pustinji, u Subotičkoj peščari. Oko 1880. godine u okolini Subotice bilo je 2.000 hektara šuma, a u 20. vek smo ušli sa 9.000 hektara šumskih površina - kaže Boris Tot.

Pančićev skakavac, retka i ugrožena vrsta na Tari

Tara je jedino mesto u svetu gde se može sresti Pančićev skakavac, retka i ugrožena životinjska vrsta.

- Pančić je pronašao tog skakavca, a kasnije se njime bavio Sergej Matvejev, jedan od ruskih "belih" migranata koji je istraživao insekte. Matvejev je našao da je Pančićev skakavac vezan za područje crnog bora i vresa. Pančićev skakavac je najspecifičnija vrsta na Tari, ima zakržljala krila i sposobnost mimikrije - kaže Ranko Milanović, rukovodilac Službe informisanja u Nacionalnom parku "Tara". Osim toga pronašli su i srpsku režuhu, retku biljku, endemsku vrstu nejestivih pečuraka - tartufa, ali i malu sovu.

Rtanj - Od čaja do serbike

Iz ravnica istočne Srbije naglo se diže planina Rtanj koja izaziva divljenje, a mnoštvo podzemnih izvora, pećina i jama krase skrivene delove njene unutrašnjosti. Zbog svog karakterističnog piramidalnog oblika, Rtanj godinama privlači istraživače te je nazvan "Mistična planina".

Poseta Rtanju nije potpuna bez izazovnog penjanja na njegov najviši vrh Šiljak (1.560 m) sa kog puca pogled čak do ušća Save u Dunav.

Rtanj je zaštićeno prirodno bogatstvo, između ostalog, i zbog endemskih vrsta koje ovde uspevaju. Rtanjski čaj je svakako najpoznatiji, a naročito se izdvaja cvet ramonda serbika. Severna strana planine prekrivena je šumama i pašnjacima, obrasla autohtonim biljnim vrstama i obiluje izvorima pitke vode.

Kao tipično planinsko stanište, Rtanj je prirodno stanište velikog broja vrsta ptica, a vodotokovi njegovog podnožja značajni su zbog prisustva autohtonih vrsta riba, kao što su potočna pastrmka i mrena.

Divčibare - Meka trava, jod i Vražji vir

Tajne očuvane prirode, a nadasve i pravo turističko mesto, nalazi se nadomak Valjeva pod okriljem planine Maljen - Divčibare. Smešteno je na nadmorskoj visini od nepunih 1.000 metara i sa svih strana okruženo visovima koji ga štite od vetrova, ublažavaju klimu i pružaju izvanredan pogled.

Ovde izvire veliki broj rečica i potoka koji pripadaju slivovima Kolubare i Zapadne Morave. Najinteresantnija je reka Manastirica koja pravi vodopad visok oko 20 metara, a meštani ga zovu Skakalo. Na Divčibarama postoje četiri rezervata prirode: Crna reka, Čalački potok, Zabalac i Vražji vir. Imaju blagu i prijatnu klimu, a zbog svog dobrog geografskog položaja do Divčibara dopiru vazdušne mase sa Mediterana i "sukobljavaju" se sa vazdušnim masama Karpata i Panonske nizije, čime se može objasniti prisustvo joda u vazduhu. To ovo područje čini riznicom dobrog zdravlja. Divčibare je poznato po livadama sa lepom mekom travom, a u davna vremena bilo je sinonim za ispašu stoke, kosidbu i seču šuma. Četinarske šume su od najvećeg značaja, a među drvećem se ističu beli i crni bor, jele, smrča, bukva, kleka i planinarski bor.