Kripta Svetog Save na Vračaru: Mesto za molitvu, tišinu i večnost

 Prostire se na čak 1.800 kvadratnih metara, a pored bogosluženja, u njoj se organizuju kulturni događaji poput tribina, izložbi, predavanja i promocija.

Ova kripta nije samo mesto molitve – ona je i grobna crkva srpskih patrijarha, kao i riznica pravoslavne umetnosti, a zbog svoje monumentalnosti i umetničke obrade, prevazišla je isključivo religijsku funkciju i postala jedan od najposećenijih kulturno-verskih sadržaja u Beogradu.

Crkva Svetog kneza Lazara – Srce kripte

U centralnom delu kripte nalazi se crkva posvećena Svetom knezu Lazaru, površine oko 280 m². To je trobrodna crkva u kojoj su bočni brodovi predviđeni za grobna mesta jerarha, dok je centralni brod namenjen vernicima. Altar ove crkve smešten je tačno ispod glavnog oltarskog prostora Hrama Svetog Save.

Oltar krase kameni ikonostas i dekoracije koje simbolično oslikavaju ličnost svetog kneza. Prostor je koncipiran jednostavno, zbog ograničenja u visini, a same dimenzije omogućavaju svečani, ali skroman ambijent.

Kripta patrijaraha – Večno počivalište duhovnih poglavara

Iza crkve kneza Lazara smeštena je posebna kripta Srpske patrijaršije, površine 270 m², sa dve prostorije i 12 definisanih mesta za sahranu patrijaraha SPC. Prvi koji je u njoj sahranjen bio je patrijarh Irinej, 22. novembra 2020. godine.

Telo pokojnog patrijarha spušta se u kriptu platformom iz đakonikona nakon opela u Hramu, dok sveštenici silaze stepeništem. O tome ko će biti sahranjen u kripti odlučuje Sveti arhijerejski sinod ili Sabor SPC.

Položaj i pristup

Kripta se nalazi u podzemlju Hrama Svetog Save na Vračaru, na nadmorskoj visini od oko 134,5 metara, što je više od 60 metara iznad reke Save. Sa severa je omeđena Katanićevom ulicom, sa istoka ulicom Bore Stankovića, sa juga Braničevskom i Jovana Skerlića, a sa zapada izlazi na Svetosavski plato.

Glavni ulaz vodi sa zapadne strane Hrama, a postoje i još dva – iz ulice Jovana Skerlića (jug) i iz Svetosavske ulice (sever).

Istorijat i zanimljivosti

Gradnja Hrama Svetog Save započeta je još 1895. godine, dok su temelji postavljeni pred Drugi svetski rat, uz prisustvo kralja Petra II. Malo je poznato da je kripta ozidana čak pre postavljanja kamena temeljca. Tokom rata, mnogi Beograđani su se u njoj sklanjali od bombardovanja, a koristile su je i nemačke trupe – u njoj su skladištili gorivo.

Nakon rata, zbog političkih okolnosti, gradnja je obustavljena. Radovi su obnovljeni 1985. godine, a kripta je značajno proširena 2001. godine, kada je patrijarh Pavle dao blagoslov za izgradnju. Sa početnih 250 m², kripta je narasla na današnjih 1.800 m², uz iskopavanje više od 15.000 kubnih metara zemlje.

Višenamenska duhovna oaza

Planira se da kripta bude i muzejski prostor – u nju bi bila preneta stalna postavka Muzeja SPC, zajedno sa crkvenom riznicom. Takođe, centralni deo kripte koristiće se za koncerte duhovne muzike, izložbe, predavanja i kulturno-duhovne susrete.

Arhitektura i oprema

Kripta je uređena u vizantijskom stilu, delom freskopisana, a delom u mozaiku, sa dominantnim biblijskim scenama i motivima posvećenim Svetom Savi i knezu Lazaru. Radove su izvodile ikonopisne radionice od 2013. godine, a većina slika rađena je direktno na licu mesta.

Pored toga, prostor je tehnički opremljen: poseduje električne instalacije, ozvučenje, klimatizaciju, podno grejanje, ventilaciju i tehnički lift koji povezuje kriptu sa spoljnim platoom kod apside Hrama.

Kripta Hrama Svetog Save nije samo podzemna crkva – ona je spoj prošlosti, vere, umetnosti i budućnosti, mesto molitve, kulture i sabornosti koje svakim danom privlači sve veći broj vernika i posetilaca iz zemlje i sveta.

Projekat je finansiran od strane Minsitarstva informisanja i telekomunikacija. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.