Demografska bomba otkucava: Šta starenje populacije znači za budućnost penzija u Srbiji?
Srbija se, kao i mnoge druge zemlje Evrope, suočava sa ozbiljnim demografskim promenama koje duboko utiču na sve aspekte društvenog i ekonomskog života.
Jedan od najozbiljnijih izazova jeste proces starenja populacije, odnosno sve veći udeo starijih osoba u ukupnom broju stanovnika. Prema dostupnim analizama, očekuje se da će do 2050. godine više od jedne trećine građana Srbije biti starije od 65 godina. Ova promena nosi sa sobom brojne posledice, a posebno se odražava na održivost penzionog sistema.
Sistem penzionog osiguranja u Srbiji bazira se na principu međugeneracijske solidarnosti – to znači da sadašnja generacija zaposlenih uplaćuje doprinose iz kojih se isplaćuju penzije za postojeće penzionere. Ovaj model funkcioniše kada je broj zaposlenih višestruko veći od broja penzionera. Međutim, u savremenim uslovima, taj odnos je sve nepovoljniji. Danas na jednog penzionera dolazi manje od 1,5 zaposlenih, a ta brojka nastavlja da opada zbog smanjenog broja rođenih, odlaska mladih u inostranstvo i povećane dužine životnog veka.
Pored toga, ekonomski izazovi, kao što su visoka nezaposlenost i siva ekonomija, dodatno otežavaju održivost penzionog sistema. Veliki broj radnika ne uplaćuje doprinose jer rade „na crno“, što smanjuje ukupne prihode Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje. Istovremeno, penzije predstavljaju značajan izdatak u budžetu Srbije – u pojedinim godinama čak i do 11% bruto domaćeg proizvoda.
Rešenja ovog problema zahtevaju duboke i strateške reforme. Jedna od mera koja se već primenjuje jeste postepeno povećanje starosne granice za odlazak u penziju. Ipak, to nije dovoljno. Neophodno je raditi na podsticanju zapošljavanja, posebno među mladima, kao i na stimulisanju ostanka stručnih kadrova u zemlji. Takođe, sve više se govori o važnosti razvoja dopunskih i privatnih penzionih fondova, kako bi građani mogli dodatno da obezbede svoju starost.
Pitanje demografske politike takođe je ključno. Srbija mora da razvija sveobuhvatne mere koje podstiču rađanje, kao što su veće olakšice za roditelje, subvencionisani vrtići, fleksibilni uslovi rada i stabilnija socijalna sigurnost za porodice sa decom. Bez revitalizacije populacije, penzioni sistem neće moći da izdrži opterećenje koje mu predstoji.
Društvena solidarnost, međugeneracijsko poverenje i odgovorna državna politika moraju biti u središtu budućih rešenja. U suprotnom, postoji ozbiljan rizik da penzioni sistem postane finansijski neodrživ, što bi moglo dovesti do smanjenja iznosa penzija, kašnjenja u isplatama i povećanja siromaštva među starijim stanovništvom.
Ukoliko se problemu ne pristupi sveobuhvatno, ne samo kao ekonomskom, već i kao društvenom izazovu, Srbija će ući u period u kojem će staračko siromaštvo i međugeneracijski jaz postati goruća pitanja društvenog opstanka.
