Isposnica Svetog Save u Kareji: Srce srpske duhovnosti na Svetoj Gori

 Ovu svetinju podigao je lično Sveti Sava Srpski davne 1199. godine, odmah nakon osnivanja manastira Hilandara, kao mesto za svoje povlačenje u molitvu i isihazam – duhovnu tišinu i potpunu posvećenost Bogu.

Posvećena Svetom Savi Osvećenom Jerusalimskom, isposnica ima izuzetno značenje za pravoslavne Srbe jer predstavlja mesto duhovnog sazrevanja prvog srpskog arhiepiskopa, ali i kasnijih pokolenja hilandarskih monaha.

Duhovno i istorijsko središte Srba na Atosu

Od osnivanja pa sve do kraja 14. veka, isposnica je zauzimala važno mesto među svetogorskim ustanovama. Vremenom je stekla poseban status – bila je izjednačena sa samostalnim manastirima, iako se formalno smatrala kelijom-isposnicom. Njena veza sa Hilandarom ostala je čvrsta, po volji i odredbi samog Svetog Save.

Prema otomanskoj vakufnami iz 1569. godine, isposnica je bila deo grupe od 14 neimenovanih hilandarskih kelija u Kareji, administrativnom i duhovnom centru Svete Gore.

Osnivač pustinjačkog života u Kareji

Sveti Sava je, osim isposnice, osnovao još nekoliko kelija u Kareji:

1. Keliju Preobraženja Gospodnjeg (Paterica)
2. Keliju Svetog Jovana Preteče
3. Keliju Svetog Jovana Zlatoustog
4. I dobio je na poklon keliju Svetog Nikole (Burazersku keliju) od tadašnjeg prota Svete Gore.

Kroz ove kelije, posebno kroz isposnicu, Sveti Sava je postavio temelje pustinjačkog (eremitskog) načina života u samom središtu Atosa.

Karejski tipik – pravilo tišine, posta i molitve

Upravo u svojoj isposnici, Sveti Sava je napisao Karejski tipik, pravilo monaškog života u kojem je do detalja propisao način ishrane, bogosluženja i svakodnevnog podviga. Prema tom tipiku, monasi su u običnim danima jeli jednom dnevno, bez ulja i vina, dok je post imao još stroža pravila. Subotom i nedeljom bila su dozvoljena dva obroka i konzumacija ribe i mlečnih proizvoda.

Original Karejskog tipika, napisan na pergamentu u formi svitka, čuva se u biblioteci manastira Hilandara, dok je njegov kameni prepis i danas urezan iznad vrata isposnice.

Dar carice Jelene i svetovni značaj

Tokom posete Sv. Gori 1347/48. godine, car Dušan i carica Jelena obišli su isposnicu Svetog Save. Videvši njen značaj, carica je postala njen drugi ktitor, a car joj je dodelio sela u Metohiji, godišnja davanja i odeću za monahe. Time je isposnica dobila i svetovni značaj i materijalnu stabilnost.

Život u isposnici danas

I danas, monasi koji borave u ovoj keliji vode isposnički život: u toku dana i noći pročitaju ceo Psaltir, a tokom sedmice i čitava Četvorojevanđelja. Njihova služba je tiha, nevidljiva, ali se smatra dragocenom – jer neprestano uznose molitve za ceo svet.

Na ikonostasu isposnice nalazi se jedinstvena ikona u pravoslavlju – Bogorodica Mlekopitateljnica, koja se nalazi na mestu gde je obično ikona Hrista. Prema predanju, ovu ikonu je Sveti Sava doneo iz manastira Svetog Save Osvećenog kod Jerusalima, zajedno sa čudotvornom ikonom Trojeručicom i igumanskim štapom – patericom.

Mesto koje nije promenilo smisao

Isposnica Svetog Save u Kareji, iako malena i skromna, ostaje jedno od najsvetijih mesta za srpski pravoslavni narod. 

Projekat je finansiran od strane Minsitarstva informisanja i telekomunikacija. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.