DA LI JE BRIKS NAJNOVIJA NOĆNA MORA VAŠINGTONA?! Evo da li članice ove organizacije mogu predstavljati IZAZIVAČA Americi

Dok je termin „BRIKS“ prvi put skovan da identifikuje ekonomije u nastajanju sa značajnim potencijalom rasta, ove zemlje sve više pokušavaju da ostvare svoj politički uticaj na svetskoj sceni, ne samo kao ekonomski relevantne sile, već i kao relevantni geopolitički igrači. Deo domaćih medija je ogroman deo svoje pažnje posvetio upravo ovoj organizaciji država iz izrazito optimističnog ugla gledanja kao nove noćne more Vašingtona.

Ova pojava načelno gledano može biti izvor zabrinutosti za SAD, prvenstveno zbog potencijalnih promena u globalnim strukturama moći i uticaja koje ona označava. Neke od ovih država imaju ogromne populacije (Kina i Indija), neke od njih velike rezerve fosilnih goriva (Rusija, Saudijska Arabija ili Ujedinjeni Arapski Emirati), a treće su sve važnije kada se radi o tehnologijama (Kina). One u zbiru mogu delovati kompatibilno i kao dosta veliki izazivač Vašingtonu i američkim saveznicima u Evropi i Aziji.

Naravno, uvek je potrebno postaviti pitanje koliko su ove države međusobno usklađene i da li osim periodičnih sastanka imaju dublji vid saradnje ili neke razrađenije planove o novom poretku. Preko decenije ove države nisu uspele da se dogovore oko jednostavnijih pitanja poput zajedničkog postavljanja podvodnih kablova, te se postavlja pitanje da li imaju kapaciteta za neki ozbiljniji poduhvat poput zajedničke valute naspram dolara ili politički funkcionalnog saveza barem približnom zapadnim organizacijama kao što su EU ili NATO.

Za početak, istina je da je moć disperzivnije raspoređena u svetu kada se gleda bruto domaći proizvod, pa i politička moć koja proizilazi iz njega. Dok su zapadne države tokom 1990-ih činile natpolovičan udeo svetske privrede, danas je u svetu slika nešto izbalansiranija. Države G7 u odnosu na BRIKS ekonomski su veće samo za oko 1/2 ako se njihova ekonomska snaga gleda nominalno u dolarima. Blago su čak slabije kada se gleda u paritetu kupovnih snaga. Iz ove nove ekonomske snage BRIKS država proističe i mogućnost da se ulaže više u vojsku, visoke tehnologije, međunarodnu propagandu i projektovanje svoje moći u svetu. Ukoliko bi se ekonomski rast nastavio ovim tempom, države BRIKS-a bi ukupno po glavnim pokazateljima nadmašile zapadne države na čelu sa SAD-om.

Ipak, taj ugao gledanja može se usvojiti kao tačan samo ako se posmatraju statistički podaci i BRIKS posmatra kao u potpunosti monolitan blok i ne ulazi se u sve političke specifičnosti. Ova organizacija svakako nije monolitan blok, jer između samih članica ove organizacije postoje sukobi, koji su periodično i oružani, kao i mnogo manji stepen saradnje nego što se od strane prokineskog ili proruskog dela javnosti to predstavlja.

Unutar BRIKS-a Kina ima dominantnu ulogu, jer sama čini čak oko 2/3 ukupnog BDP-a celog bloka i jedna je od retkih koja ima stabilne stope rasta. Privrede Rusije, Brazila ili Južnoafričke Republike su veoma malo porasle od 2013. do 2023. (brazilska se čak smanjila), te su za većinu ekonomskog rasta ovog bloka zaslužne Kina i Indija. 

Te dve najmnogoljudnije države sa druge strane su u prilično lošim odnosima zbog teritorijalnog spora oko delova indijskog regiona Ladak koji je Kina zauzela. U ovom regionu je u pograničnim sukobima poginulo nekoliko desetina vojnika sa obe strane u prethodnim godinama, iako one nisu zvanično u ratu. Kina je uskratila prisustvo indijskim novinarima, kao i Indija poslednjem kineskom novinaru u ovoj državi prošlog leta.

Indija uprkos svom članstvu u BRIKS-u ujedno je članica i američke labave vojne organizacije QUAD zajedno sa Japanom i Australijom sa kojima vrši pomorske vojne vežbe u Indo-Pacifiku. U poslednjem polugodišnjem periodu SAD su čak prestigle Kinu kao glavnog ekonomskog partnera Indije, a i Rusiju kao glavnog dosadašnjeg dobavljača nafte za ovu državu.

Nove nabavke naoružanja za vojsku nove najmnogoljudnije zemlje sveta takođe će dolaziti iz SAD-a i Francuske, a manje od glavnog dosadašnjeg partnera Rusije. To naravno u velikoj meri postavlja pitanja upotrebljivosti ove države kao gradivnog elementa BRIKS-a kao alternative Zapadu i SAD-u. Ukoliko druga najveća članica organizacija sada više trguje za Zapadom, više se naoružava sa Zapada, više nafte kupuje sa Zapada, sa ovim državama vrši vojne vežbe i čak se tehnološki više za njih vezuje, da li je ona protivnik ili izazivač Zapada? Odgovor je da i Nju Delhi ima slične sumnje u odnosu na Kinu kao i Vašington ili Tokio.

U tom smislu strah SAD-a nije toliko fokusiran na BRIKS, jer se radi većinski o državama sa kojima Vašington ima različite nivoe saradnje, a u slučaju Indije taj nivo saradnje je visok. Najveću zabrinutost za američke donosioce odluka više stvara Kina, kao autoritarna država koja veličinom svoje privrede, populacije, vojske i napredne tehnologije može biti globalni izazivač. Međutim, zabrinutost u odnosu na ovu državu imaju i same članice BRIKS-a, o čemu govori preko dvesta hiljada indijskih trupa uz kinesku granicu, antidamping istraživanje Brazila protiv Kine ili izlazak Argentine iz BRIKS-a sa dolaskom Havijera Mileja na vlast. Peking kao novi veliki i uticajni politički igrač u svetu najviše menja i stanje svetskih odnosa, gde je BRIKS više forum skeptika prema zapadnoj hegemoniji, a izvesno manje grupa sigurnih kineskih saveznika sa kojima će se izgraditi neki novi globalni poredak. To će se izvesno više videti u narednim godinama.

Izvor: Srbija Danas/Blic/Dimitrije Milić, politikolog iz organizacije "Novi treći put"