„Praštamo – ali ne zaboravljamo“ Prebilovci - jedno od najstradalnijih sela u Evropi: Mesto mučenika i opomene

Selo Prebilovci, nastanjeno isključivo Srbima, gotovo je prestalo da postoji. Ustaše Nezavisne Države Hrvatske pohapsile su i ubile 826 meštana – većinom žena, staraca i dece.

Više od 500 njih, uglavnom žena s decom u naručju, živo je bačeno u Šurmanačku jamu, bez krivice, bez suda, samo zato što su bili Srbi. To je bio pokušaj istrebljenja, a ne „ratni sukob“.

Prebilovci su, po broju žrtava u odnosu na broj stanovnika, jedno od najstradalnijih sela u Evropi.

Istu sudbinu doživeli su Srbi iz cele Hercegovine i Bosne.

U Korićkoj jami, kod Bileće, ustaše su u junu 1941. bacile više od 130 Srba iz Gacka i okoline, koji su pre toga bili zatvoreni i mučeni.

U jami Golubinka, kod sela Šurmanac, završila su tela dece, žena, staraca. Iako manje poznata, Golubinka je nemi svedok istog užasa – da je život Srbina u NDH bio dovoljan razlog za smrt.

To nisu bili „izolovani incidenti“, već sistematski, državno organizovani zločini – sa jednim ciljem: zatreti srpsko prisustvo.

Nakon rata grobnice nisu otvorene, zločini nisu imenovani, ćutanje je bilo državna politika. Kad su mošti prebilovačkih mučenika konačno 1991. položene u kriptu novog hrama – hram je 1992. miniran, a mošti ponovo razbacane.

Danas, obnovljena crkva u Prebilovcima i povratak potomaka svedoče: ne mogu nas uništiti ako pamtimo.

Svakog 6. avgusta, na dan Svetih prebilovačkih mučenika, drži se pomen, i šapće iz duše celog naroda:

„Praštamo – ali ne zaboravljamo.“

Prošle godine, na poziv Dejana Stošića iz Smedereva, deca iz Smedereva i Beograda posetila su stradalničke Prebilovce — selo čija tišina svedoči o jednom od najtežih pogroma nad srpskim narodom. Ovim hodočašćem sećanja, mladi su odali počast žrtvama i poneli snažnu poruku pamćenja i ponosa.