Vidovdanska liturgija u Ravanici: Patrijarh Porfirije predvodio bogosluženje

Patrijarhu su sasluživali mitropolit šumadijski Jovan, braničevski Ignatije i niški Arsenije, kao i sveštenstvo Srpske pravoslavne crkve. Liturgiji je prisustvovao i ministar u Vladi Srbije zadužen za međunarodnu ekonomsku saradnju i društveni položaj crkve u zemlji i inostranstvu Nenad Popović.

Podsetimo, srpski narod danas obeležava Vidovdan — državni, verski i istorijski praznik ustanovljen u znak sećanja, poštovanja i zahvalnosti prema svim stradalima za otadžbinu. Značaj praznika kao simbola slobode, patriotizma i herojstva proističe iz istorijskih događaja vezanih za taj datum.

Srpska pravoslavna crkva, njeni vernici i narod Vidovdan su obeležili s posebnim poštovanjem, pre svega kao sećanje na svesnu žrtvu kneza Lazara i njegovih saboraca u Boju na Kosovu protiv Turaka na Vidovdan 1389. godine. Upravo zbog te svesne žrtve, koju su srpski ratnici tada odabrali, Kosovski boj postao je ključna odrednica srpske istorije, a žrtva Kosovskih mučenika na čelu sa Svetim knezom Lazarom postala je okosnica nacionalnog predanja Srba — večita podsetnica na neophodnost otpora i borbe.

U boju je, prema narodnom predanju, od ruke srpskog junaka Miloša Obilića, koji je poštovan i oslikavan kao sveti ratnik, poginuo sultan Murat. Knez Lazar je, po zarobljavanju, ubijen od turske ruke. U prilikama u kojima se Srbija, i uopšte jugoistočna Evropa, nalazila te 1389. godine, opredeljenje za borbu koju je predvodio knez Lazar bilo je svesna žrtva, što epika vidi kao opredeljenje za Carstvo nebesko.

Iako su Turci do tada uveliko ovladali velikim delom ovog dela Evrope i bili neuporedivo brojniji, a uz to i sa obezbeđenim zaleđinama, verski i moralni motiv odredili su da se turskim napadačima pruži otpor bez obzira na posledice.

Ključni događaj, kako je istoriografija odavno protumačila, bio je zapravo Boj na Marici, u septembru 1371. godine, kada su braća Mrnjavčevići teško poraženi. Posle Marice više nije postojala mogućnost snažnog otpora, otuda je svesna žrtva koju je odabrao knez Lazar bila utoliko uzvišenija. Smatra se da se u Boju na Kosovu borilo između 15.000 i 20.000 ratnika na srpskoj strani protiv oko 30.000 Turaka. Raspoloživi istorijski izvori ne dopuštaju jasniju sliku, ali je nesumnjivo da su žrtve na obe strane bile strahovite, o čemu svedoči i činjenica da su oba vladara poginula.

Smrt sultana Murata u Boju na Kosovu na Vidovdan 1389. godine jedini je takav slučaj u celokupnoj turskoj istoriji. Na najvišem državnom nivou, Vidovdan je posebno prigodno obeležen povodom 500 godina od Kosovskog boja — 1889. godine, kada je centralna manifestacija održana u Kruševcu, odakle je, prema predanju, posle pričešćivanja u crkvi Lazarici, knez Lazar sa saborcima 1389. godine krenuo put Kosova u boj s Turcima.

Petstogodišnjica iz 1889. godine bila je prilika za niz prigodnih manifestacija — od miropomazanja kralja Aleksandra Obrenovića i ustanovljenja najvišeg Ordena Svetog kneza Lazara, do svečane sednice Srpske kraljevske akademije posvećene Vidovdanu, kao i gradnje monumentalnog spomenika Kosovskim mučenicima na centralnom gradskom trgu u Kruševcu.

Sve potonje oslobodilačke borbe Srba uvek su bile i u znaku Kosova. Vodeća odrednica srpske oslobodilačke borbe tokom čitavog 19. veka bio je poziv na oslobođenje Kosova. San mnogih generacija ostvaren je pobedama Srba nad Turcima na Kumanovu i Velesu 1912. godine, u Prvom balkanskom ratu, kada su Kosovo i Stara Srbija najzad oslobođeni.

Vidovdan se pokazao kao dan posebne važnosti i u nizu potonjih događaja srpske istorije. Nacionalni revolucionar Gavrilo Princip usmrtio je nadvojvodu Franca Ferdinanda, naslednika krune Habzburga, upravo na Vidovdan, u Sarajevu, 1914. godine. Tim činom izražen je decenijama nagomilavani bes protivnika tuđinske vlasti u Bosni i Hercegovini. Austro-Ugarska je, nesumnjivo uz podsticaj Berlina, to iskoristila za napad na Srbiju, što se ispostavilo kao početak Velikog rata.

Pet godina kasnije, upravo na Vidovdan 1919. godine, potpisan je Versajski mirovni sporazum između zemalja Antante i Nemačke, čime je formalno okončan Prvi svetski rat. Austro-Ugarska nije preživela okončanje rata koji je započela, raspala se nakon proboja Solunskog fronta, a ishod velike srpske pobede u Velikom ratu bilo je obrazovanje Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, čime su ostvareni srpski ratni ciljevi i okupljanje pod jednim državnim krovom srpskih istorijskih i etničkih teritorija.

Vladalo je tada uverenje da su nacionalna stremljenja konačno ostvarena. Prvi ustav nove zajedničke države donet je takođe na Vidovdan — 28. juna 1921. godine.

U potpuno izmenjenim okolnostima, 1948. godine, jedan od najdramatičnijih momenata poratne Jugoslavije dogodio se takođe na Vidovdan, kada je u Bukureštu objavljena Rezolucija o stanju u Komunističkoj partiji Jugoslavije. Sovjetski vođa Josif Staljin tada je obelodanio nameru da razvlasti partijski i državni vrh u Beogradu, što je dovelo do dugogodišnjeg prekida odnosa s Moskvom.

Na Vidovdan 2001. godine, Tribunalu za bivšu Jugoslaviju u Hagu izručen je Slobodan Milošević, tada bivši predsednik Srbije i Savezne Republike Jugoslavije, što su tadašnje vlasti objasnile kao slučajnost, iako je simbolika datuma ostala upamćena u javnosti.