Znate li razliku između Bošnjaka i muslimana? Jedan politički dogovor u Srbiji promenio je sve - mitovi i činjenice koje razjašnjavaju sve nedoumice

Dušan Janjić, direktor Foruma za etničke odnose, u ranijem intervjuu za naš portal objasnio je šta označava svaki termin i kada je ispravno koristiti jednu ili drugu odrednicu.

On je objasnio da Bošnjak predstavlja nacionalnu, a ne versku pripadnost, pa tako Bošnjaci mogu biti muslimani, ateisti ili pripadnici drugih veroispovesti. Većina Bošnjaka su muslimani, ali nisu svi, a u Crnoj Gori deo ljudi sebe nacionalno izjašnjava kao Bošnjaci, dok se drugi identifikuju kao muslimani, što pokazuje da verska pripadnost nije univerzalna među Bošnjacima.

Istorijski kontekst

Termin "Bošnjak" u političkom smislu povezan je sa pojavom Stranke demokratske akcije (SDA) tokom ranih 1990-ih. Idejni tvorci ove stranke u velikoj meri su koristili političku i diplomatsku podršku iz Turske, pa se tada termin "Bošnjak" počeo povezivati sa muslimanskim stanovništvom u Bosni i Hercegovini.

Međutim, u službenim dokumentima Srbije i bivše Jugoslavije ne postoji formalna korelacija između termina "Bošnjak" i veroispovesti musliman. Pojedini politički dogovori, poput onog između Rasima Ljajića, tadašnjeg saveznog ministra za nacionalne manjine, i predsednika Jugoslavije Vojislava Koštunice, uticali su na upotrebu ovog termina u političkom i medijskom kontekstu. Tako je Koštunica u medijskim izjavama počeo koristiti termin "Bošnjak" kada se referisao na muslimansko stanovništvo, što je ostavilo trag u javnoj percepciji, iako je zvanično definisano da su Bošnjaci nacionalna, a ne verska kategorija.

Nacionalna i verska dimenzija

Važno je razumeti razliku:

Bošnjak označava pripadnika nacije, odnosno etničke grupe koja potiče iz Bosne i Hercegovine. Bošnjaci mogu biti muslimani, ali i ateisti, agnostici, ili pripadnici drugih veroispovesti. Nacija se ne definiše prema veri, već prema istorijskom, kulturnom i jezičkom identitetu.

Musliman je verska odrednica koja označava pripadnost islamskoj veroispovesti, a veliki broj muslimana u Bosni i Hercegovini su Bošnjaci, ali ne svi Bošnjaci su muslimani.

U Crnoj Gori, situacija je dodatno raznolika. Deo populacije sebe nacionalno identifikuje kao Bošnjake, dok se druga grupa, iako etnički bliska Bošnjacima, nacionalno izjašnjava kao Muslimani. Ova kategorizacija ima prvenstveno istorijske i političke korene, a prema poslednjem popisu stanovništva, oko 53 odsto muslimanskog stanovništva Crne Gore se izjašnjava kao Bošnjaci, dok preostali deo sebe izjašnjava kao Muslimani (nacija).

Mitovi i činjenice

Često se pogrešno tvrdi da su svi Bošnjaci muslimani. To nije tačno - Bošnjaci su etnička grupa, iako većina pripada islamskoj veri. Bošnjački identitet ne isključuje ateizam ili pripadnost drugim religijama, ali je retko da se Bošnjak izjašnjava kao pravoslavac ili katolik.

Nacija i vera: šta treba znati

Jasno razgraničenje nacije i vere pomaže u preciznom razumevanju identiteta Bošnjaka:

• Termin "Bošnjak" se odnosi na etničku/nacionalnu pripadnost;
• Termin "musliman" se odnosi na versku pripadnost.

Većina Bošnjaka u Bosni i Hercegovini i regionu su muslimani, ali nisu svi, a etnički Bošnjaci mogu biti i ateisti ili pripadnici drugih veroispovesti.

Ova razlika je važna ne samo za akademsku i političku terminologiju, već i za razumevanje kulturnog i društvenog identiteta ljudi sa Balkana.