Na današnji dan, 21. oktobra 1941. godine obeležava se 81 godina od nezapamćenog masakra u Kragujevcu i jezivog zločina koji Srbija nikada neće zaboraviti.
Tog dana su Nemci u Kragujevcu streljali 3.000 ljudi, među kojima je bilo i 300 učenika srednjih škola, profesore, kao i 15 dečaka, čistača obuće.
Ovaj dan se u Srbiji obeležava kao Dan sećanja na žrtve u Drugom svetskom ratu, a danas se održava i državna ceremonija polaganja venaca u „Spomen – parku Kragujevački oktobar“ u znak sećanja na masovno streljanje u kragujevačkim Šumaricama.
Razlog za ovaj masakr bio je 10 ubijenih i 26 ranjenih nemačkih vojnika, nakon sukoba sa partizanima i četnicima na pola puta između Bara i Ljuljaka.
Spomen-park Kragujevački oktobar
Prostor na kome je izvršeno streljanje 1953. pretvoren je u memorijalni park. Na ulazu je podignut monumentalni muzej "21. oktobar". "Spomenik streljanim đacima i profesorima", postao je simbol kragujevačke tragedije. Memorijalni kompleks obuhvata površinu od 352 hektara, a oko njega vodi kružni put dužine 7 kilometara koji ide ka dolinama Erdoglijskog i Sušičkog potoka gde su se streljanja i odvijala.
Nemački komandant Franc Beme 10. oktobra je izdao naredbu da se za jednog ubijenog nemačkog vojnika strelja 100 ljudi, a za jednog ranjenog pedeset, što je značilo da treba ubiti 2.300 ljudi.
Zločin su izvršile jedinice I bataljona 724. pešadijskog puka i III bataljona 749. pešadijskog puka, koje su 19. oktobra uhapsile dve grupe civila i prvo streljali 66 osoba, u kojoj je bilo najviše Jevreja, a potom i grupu od 53 osobe iz zatvora, u kojoj je bilo talaca i predratnih robijaša.
Nemačke oružane snage su 20. oktobra 1941. godine streljale ukupno 119 lica srpske i jevrejske nacionalnosti, ali najveće stradanje građana izvršeno je sledeći dan – 21. oktobra.
Tog dana, u 7 ujutro, 2.301 osoba izvedena je pred streljački stroj kod Centralnog groblja srpske vojske iz 1914. i 1915. u Šumaricama. Ljudi su bili poređani u četiri reda, a u svakom je bilo po 50 ljudi. Nakon streljanja Nemci su pištoljem ubijali one koji su ostali ranjeni. Iz baraka su odvođene grupe od po 100 ljudi na gubilište. Do 2 časa po podne završeno je streljanje i ubijeno je 2.272 osobe dok su 29 lica preživela streljanje.
Među streljanim je bilo 217 maloletnih lica - od čega iznad 15 godina starosti, 60 učenika gimnazije i 134 maloletnika koji nisu išli u školu, kao i 23 dece ispod 15 godina starosti uglavnom romske nacionalnosti.
Nemci su, 22. oktobra 1941. godine, objavili saopštenje u vidu plakata kojim je Kragujevac bio izlepljen tog dana, a u kome su naveli da je zbog kukavičkog i podmuklog napada u toku prošle nedelje na nemačke vojnike, poginulo 10, a ranjeno 26 nemačkih vojnika, u znak odmazde streljano za svakog poginulog nemačkog vojnika 100, a za svakog ranjenog 50 stanovnika, ukupno 2.300. Međutim, Nemci nisu dali saopštenje za masovna streljanja od 19. i 20. oktobra u Kragujevcu i tri obližnja sela tako da ispada da su premašili broj streljanih osoba u znak odmazde za čak 500 lica.
Suđenja
Komandant Franc Beme suočio se sa optužnicom za zločin u Kragujevcu. Nakon što je zarobljen u Norveškoj, izveden je na sud u sklopu Naknadnih nirnberških suđenja. Izvršio je samoubistvo. Komandant 724. puka 704. pešadijske divizije, general Adalbert Lončar, osuđen je 1947. na smrt pred Vojnim sudom u Beogradu.