Malo ko zna pravo značenje lilanja: Običaj koji tera zlo i priziva plodnost i dalje živi među narodom

Za lilanje se kaže da je starije i od samog hrišćanstva.

U noći uoči Petrovdana, 11. na 12. jul (po novom kalendaru) po selima i gradovima organizovale su se velike obredne vatre na kojima su se spaljivale lile – baklje napravljene od štapa leske na čijem vrhu je bila namotana kora divlje trešnje ili breze.

Teranje zlih sila

Običaj je prisutan kod stočarskog stanovništva na teritoriji zapadne Srbiji i Podrinja - vatrom u noći plašili su demonske sile i čuvali ljude, životinje i useve.

Takođe, pokazivalo se zajedništvo čitavog naroda koji bi se oko vatre okupio.

Lilanje se vezuje za praznik posvećen Svetim Apostolima Petru i Pavlu, a prvi zalazak sunca nagoveštava i prvu dečju radost - paljenje napravljenih lila.

I dok vatra obasjava prostrane površine, a mališani ushićeno lilaju, znaju da ih čeka još jedno "iznenađenje". Nakon uspešnog gorenja lila, stiže i podela slatkiša.

Kako Vuk Karadžić objašnjava "lilu"

Vuk Stefanović Karadžić pisao je u svom "Srpskom rječniku" o drevnom običaju.

On kaže da je lila „ono što se oguli sa brezove ili trešnjove kore kao hartija. Lila ima u sebi smole i može goreti kao luč“.

Lilanje je na predlog Centra za kulturu „Vuk Karadžić“ iz Loznice 2017. godine uvršćeno u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije. 

Zahvaljujući tome, priznato je da je reč o običaju karakterističnom za Podrinje, a naročito oblasti oko Loznice, Šapca, Valjeva, Sjenice, Nove Varoši i Ivanjice.

Simbol radosti

Sam način pravljenja lila je živopisan. Članovi porodice okupljali su se da bi ih zajedno napravili, a evo i kako.

Sa divlje trešnje ili breze, tako da se samo drvo ne ošteti, u trakama se skidala kora i savijala kružno – kao „vetrenjača“, i pričvršćivala na dugačak štap leske. Tako napravljena lila bi se onda ostavljala da se osuši do Petrovdana.

Od kada postoji ovaj običaj, baš kao i danas, deca i mladi mu se najviše raduju jer su, po tradiciji, upravo oni bili ti koji su palili lile. 

Prvi usijani plamen bi se lančano prenosio među okupljenim narodom.

Lilama bi se onda mahalo i tako razgonio mrak, a najmlađi bi dobili „zadatak“ da sa upaljenim buktinjama trče oko torova uzvikujući drevne bajalice: „Lila gori, žito rodi“, „Bogami, veselo nam lile gore, da nam krave dobro vode“, „Kuda lile hodile, tuda krave vodile“…

U isto vreme, oni okupljeni oko vatri, a ponajviše momci i devojke, preskakali bi plamen, jer se verovalo da to donosi dobro zdravlje.

Sve ovo pratile su šale, pesme i igre koje bi čitav događaj pretvorile u veliko veselje koje je umelo da potraje i do duboko u noć.

Kako izgleda lilanje danas?

Možda se danas ne igra oko vatre i ne nabrajaju bajalice, ali je lilanje i dalje ostalo u srcima stanovništva koji neguje tradiciju.

Tako se građani okupljaju na trgovima da bi zajedno dočekali sutrašnji veliki praznik, ali i upalili vatru koja predstavlja svetlos i dobrotu.

U nekim delovima Srbije savučan je običaj da se pale i velike gomile slame koje deca, devojke i mladići preskaču „radi zdravlja“.