Opasni stršljeni se šire nemilice: Agresivniji od domaćih, obožavaju urbana naselja a ljudi sa alergijama posebno na udaru - evo u kojim delovima Balkana ih sve više ima
Invazivni stršljeni, proširili su se balkanskim područjem i Italijom.
Invazivni stršljen, koji se smatra opasnijim od domaćeg, proširio se priobalnim krajevima Hrvatske i Italije i stigao sve do Istre, pokazalo je novo istraživanje stručnjaka iz Zavoda za javno zdravstvo.
Agresivniji od domaćeg
Reč je o orijentalnom stršljenu (Vespa orientalis), čija su prirodna staništa Afrika, Bliski istok i južni Mediteran. Termofilan je, što znači da voli toplotu, i odlično se prilagođava urbanim sredinama.
Stručnjak za insekte iz istarskog Nastavnog zavoda za javno zdravstvo dr sci. Nediljko Landeka kaže da je poznat po agresivnijem ponašanju u odnosu na domaće vrste, kao i po izrazitoj otpornosti na promene u okolini.
- Takođe je poznat po tome što može da leti čak i u sumrak zahvaljujući posebnim fotoreceptorima koji mu omogućavaju orijentaciju pri slabom svetlu, što ga čini još opasnijim za ljude u naseljenim područjima jer je aktivan duže od domaćih vrsta - dodaje Landeka.
Pošto je termofilan, maticama odgovaraju topla mesta u ljudskim naseobinama. Matica na jesen ide u hibernaciju da bi prespavala ostatak jeseni i zimu, a budi se u aprilu. Tada započinje izgradnju nove kolonije i donosi na svet novu generaciju larvi. Ta nova generacija kasnije preuzima izgradnju gnezda i hranjenje larvi, dok matica nastavlja da polaže jaja. Početkom leta kolonija može brojati nekoliko stotina jedinki, a u povoljnim uslovima čak i do 1000.
Landeka dodaje da je vrlo otporan na alkohol i da leti duže tokom dana od domaćih vrsta.
- Žuta traka na abdomenu mu služi kao fotonaponska ćelija i daje mu dodatnu energiju. Zato je, za razliku od ostalih vespida koji su najaktivniji ujutro, on najaktivniji poslepodne - objašnjava Landeka.
Ponovo se pojavio u Hrvatskoj
U Hrvatskoj je bio prisutan 1970-ih, kada su zabeleženi njegovi poslednji nalazi. Nakon toga je nestao na duže vreme, da bi se ove godine pojavio između Splita i Solina, ali i severnije – u Istri, Sloveniji i severnoj Italiji.
Landeka kaže da su ga nedavno primetili kod Novigrada. - Kako bismo što pre evidentirali njegov dolazak, organizovali smo prikupljanje podataka preko pčelara- priča Landeka, koji je ovih dana bio na terenu.
- Podelili smo pčelarima slike na kojima se vidi kako izgleda. Ima karakteristične crvenkaste pruge, a na abdomenu, za razliku od domaćeg, ima žutu traku. Relativno se lako prepoznaje. Pokazalo se da su ga pčelari zabeležili kod Novigrada. Kod Kaštela, u jednom kamenolomu, slučajno ga je uočio naš entomolog dr sci. Toni Koren - kaže Landeka.
Širi se Italijom i Slovenijom
Ta vrsta je 2018. godine stigla u tršćansku luku, verovatno s nekim teretom, a od tada se širi obalom.
Prema podacima italijanskog Nacionalnog instituta za zaštitu okoline (ISPRA), od 2021. redovno se prijavljuju novi nalazi na području Furlanije-Julijske krajine, u Liguriji i Venetu. Već 2022. stigao je i u Sloveniju, gde su zabeleženi primerci kod Kopra.
Pokušaće da ga suzbiju
Landeka kaže da su pojačali praćenje uz granicu kako bi utvrdili da li u Hrvatsku stiže prirodnim širenjem ili transportom.
- Ovih dana postavili smo klopke dok je još toplo, pre zime. Kada nastupe hladnoće, preživljavaju samo oplođene matice, dok sve ostale jedinke uginu. Nastojimo da otkrijemo gde se proširio kako bismo za sledeću godinu napravili plan za suzbijanje, odnosno sprečavanje njegovog daljeg širenja, ako je to moguće - objašnjava Landeka.
Obožava urbana područja
Ističe da su Italijani takođe utvrdili njegovo širenje ka severnim krajevima, najverovatnije zbog klimatskih promena.
- Ranije je bio zabeležen na Siciliji i u Kalabriji, ali sada ga ima i u Laziju. Njihovi stručnjaci su utvrdili da obožava urbana područja, što povećava mogućnost kontakta s ljudima i rizik od uboda. Italijani navode da voli smetlišta i kontejnere gde pronalazi dovoljno hrane. Izgleda da mu je to nova niša- kaže Landeka.
Alergični ljudi moraju biti posebno oprezni
Sama prisutnost nove vrste koja osvaja nova područja znači da se radi o invazivnoj vrsti koja predstavlja opasnost za ekosistem, ali i javnozdravstveni problem.
- Nedavno smo imali slučaj čoveka koji je umro od uboda stršljena. Ako imamo nove vrste u urbanim područjima, to znači da se alergični ljudi moraju posebno paziti jer je rizik povećan - upozorava stručnjak.
Uništava pčelinje zajednice
Orijentalni stršljen predstavlja opasnost i za pčele.
Landeka kaže da pčelari ove godine beleže povećanu prisutnost stršljena i osa u pčelinjacima.
- Oni ometaju pčele, oduzimaju im hranu i ubijaju ih jer svoje larve moraju hraniti proteinskom hranom. Inače se odrasle jedinke uglavnom hrane nektarom, odnosno ugljenim hidratima. Pčelinjaci su im zato izvor hrane – i za njih i za njihove larve - kaže Landeka.
Orijentalni stršljen ima snažne mandibule – vilice kojima lako ubija pčele i druge insekte. Poznat je po tome da napada ulaz u košnice, gde čeka da pčele izlete kako bi ih presreo. U Izraelu i Egiptu, gde je široko rasprostranjen, zabeleženi su dramatični kolapsi čitavih pčelinjih zajednica pod njegovim pritiskom, što očekivano izaziva zabrinutost među hrvatskim pčelarima.
Izvor: Srbija Danas/Index.hr
