Ko je bio Srbin koji je stvorio hrvatsku himnu? Promenom jednog slova u imenu nije izbrisana istina
Uspensko groblje u Novom Sadu čuva večnu kuću jednog od najzanimljivijih i najčešće prećutkivanih ličnosti južnoslovenske kulturne istorije – Josif Runjanin, Srbina koji je komponovao melodiju današnje hrvatske himne "Lijepa naša domovino". Malo je poznato da je autor ove svečane melodije bio pravoslavni Srbin, poreklom iz zapadne Srbije, a da je sahranjen upravo u Novom Sadu.
Josif Runjanin rođen je 8. decembra 1821. godine u Vinkovcima, u tadašnjoj Habsburškoj monarhiji, dok njegova porodica vodi poreklo iz sela Runjani, u okolini Loznice.
Umro je 2. februara 1878. godine u Novom Sadu, gde je i sahranjen na pravoslavnom Uspenskom groblju.
Malo je poznato da je Runjanin jedini Srbin koji je komponovao himnu druge države.
Kršten je u pravoslavnoj crkvi i nosio je biblijsko ime Josif, u obliku koji se tradicionalno koristi isključivo u srpskoj pravoslavnoj sredini.
Carski kadet i zaljubljenik u muziku
Porodica Runjanin se iz zapadne Srbije najpre preselila u Bijeljinu, zatim u Slavoniju, a potom u Srem.
Zbog školovanja dece, nastanjuju se u Vinkovcima, tada važnom vojnom i obrazovnom centru.
Reč je bila o uglednoj i obrazovanoj porodici, u kojoj je, po tradiciji, jedan sin odlazio u vojnu službu, a drugi na bogosloviju.
Josif Runjanin bira vojni poziv i kao carski kadet biva raspoređen u Glinu.
Upravo tamo, kod vojnog kapelnika, stiče osnove muzičkog obrazovanja.
Kao mladi oficir i zaljubljenik u umetnost, približava se ilirskom pokretu i učestvuje na njihovim književnim i kulturnim večerima.
Kako je nastala "Lijepa naša"
Na ilirskim skupovima Runjanin se prvi put susreće sa pesmom "Horvatska domovina", čiji je autor bio Antun Mihanović.
Oduševljen stihovima, Josif Runjanin 1846. godine komponuje melodiju na taj tekst.
Tek nekoliko decenija kasnije, 1891. godine, na konkursu održanom u okviru izložbe Hrvatsko-slavonskog gospodarskog društva u Zagrebu, Runjaninova kompozicija odnela je prevagu nad ostalim radovima i zvanično je proglašena hrvatskom himnom.
Taj status zadržala je do danas.
Čiji je bio Josif Runjanin?
Pitanje nacionalne pripadnosti Josifa Runjanina često je predmet sporova.
U delu hrvatske literature njegovo ime se navodi kao "Josip", a njegovo srpsko i pravoslavno poreklo se osporava ili prećutkuje.
Međutim, istorijski dokumenti jasno ukazuju da je Runjanin bio Srbin pravoslavne vere.
Njegovo kršteno ime, način na koji se potpisivao, kao i činjenica da je sahranjen na pravoslavnom groblju u Novom Sadu, predstavljaju neoborive dokaze.
Srušena kuća i obnovljen "večni dom"
Kuća u Novom Sadu u kojoj je Josif Runjanin proveo poslednje godine života srušena je 2013. godine, bez ozbiljne inicijative da se sačuva kao kulturno-istorijski spomenik.
Ni Srbija, niti Hrvatska, nisu obnovile ovu građevinu.
Ipak, povodom 200 godina od njegovog rođenja i 130 godina od proglašenja hrvatske himne, 2021. godine obnovljeno je njegovo grobno mesto.
U saradnji Grada Novog Sada i Zavoda za zaštitu spomenika kulture, uređeno je večno počivalište ovog znamenitog kompozitora.
Dela koja su ostala iza njega
Pored melodije hrvatske himne, Josif Runjanin je komponovao i muziku za pesme "Rado ide Srbin u vojnike" i "Ljubimo te, naša diko".
Nažalost, veći deo njegovog muzičkog opusa nije sačuvan.
Iako je decenijama bio na margini istorije, Josif Runjanin danas zauzima posebno mesto kao simbol složene i isprepletane kulturne prošlosti Srba i Hrvata – i kao Srbin čije delo i dalje svakodnevno odjekuje kroz stihove jedne državne himne.
