Smatra se remek-delom kinematografije, ali i najukletijim filmom u istoriji - troje ljudi umrlo
Više od četiri decenije nakon premijere, "Stalker" ne prestaje da inspiriše — od filmofila i filozofa do gejm dizajnera i TikTok generacije. Ipak, misteriozne smrti spe
Kultni film Stalker (1979), remek-delo sovjetskog režisera Andreja Tarkovskog, doživljava novi talas interesovanja na društvenim mrežama i u pop kulturi. Dok se svet suočava s neizvesnostima — klimatskim krizama, tehnološkom izolacijom i potragom za smislom — mračna i meditativna vizija Tarkovskog postaje sve relevantnija.
Film, samo delimično zasnovan na romanu "Piknik kraj puta" braće Strugacki, prati trojicu muškaraca — Pisca, Naučnika i Stalkera — dok ulaze u "Zonu", misteriozno zabranjeno područje u kojem se nalazi soba koja ispunjava najdublje ljudske želje. Ali, kao i u životu, put je daleko važniji od cilja.
Zanimljivo je da je "Stalker" ponovo ušao u širu kulturološku orbitu zahvaljujući i igrama kao što su S.T.A.L.K.E.R. i Metro, ali i sve većem broju TikTok i YouTube kanala koji analiziraju njegove filozofske slojeve.
Haštagovi poput #TarkovskyAesthetic i #StalkerFilm broje milione pregleda, a korisnici dele isečke iz filma sa modernim tumačenjima — često povezujući "Zonu" sa sopstvenim unutrašnjim stanjima.
O čemu se radi u "Stalker-u"?
"Stalker" je filozofska, naučnofantastična drama koja zapravo daleko prevazilazi naučno-fantastični žanr, i dublje zalazi u egzistencijalna, duhovna i metafizička pitanja.
Radnja filma je smeštena u postapokaliptični pejzaž, u bliskoj budućnosti (ili paralelnoj stvarnosti), a glavni junak (kojeg igra pokojni Aleksandar Kajdanovski) vodi ljude kroz opasnu "Zonu" – zabranjeno područje koje je izolovala vojska.
Ne zna se tačno šta je Zona – neki veruju da je rezultat vanzemaljskog kontakta, drugi da je posledica eksperimenta koji je pošao po zlu. U svakom slučaju, unutar Zone se nalazi Soba koja, po legendi, ispunjava najdublju želju onoga ko je do nje stigne.
Kroz dijaloge i postupke likova, razotkrivaju se njihove lične filozofije, slabosti, motivacije i sumnje. Da li iko od njih zaista zna šta želi? Da li sme da kroči u Sobu ako ne zna šta mu je najdublja želja?
Snimanje i reakcije
Inače, Tarkovski je za snimanje izabrao industrijski zagađeno područje u Estoniji, a neke od reakcija na ostvarenje bile su:
"Uvodna scena je jedan od najnapetijih i vizionarskih trenutaka koje sam ikada video na filmu"
"Niko ne ume da stvori osećaj uronjenosti kao Tarkovski. Metafizička zagonetka Stalkera jedno je od najvećih filmskih dostignuća."
"Neobičan filmski pejzaž koji se istražuje, analizira i nad kojim se promišlja. Stalker je duboka i istrajna potraga za smislom – kako u onome što vidimo na ekranu, tako i u načinu na koji je publika reagovala još od premijere 1979."
Misteriozne smrti koje su pratile film
Međutim, kultno ostvarenje koje su kritičari ocenili najvišim ocenama, i na koje su ljudi gledali hipnotisano, u jednom dahu, ubrzo je dobilo negativnu reputaciju, te su neki film nazivali i ukletim.
Sedam godina nakon izlaska ovog kultnog filma, koji je labavo zasnovan na romanu "Piknik pored puta" braće Arkadija i Borisa Strugackih, Tarkovski je preminuo od raka pluća.
Ton-majstor Vladimir Šarun je kasnije izjavio da veruje da su smrti Tarkovskog, njegove supruge Larise i glumca Anatolija Solonjicina (koji je igrao "Pisca") povezane sa toksičnim okruženjem u kojem su snimali film.
"Snimali smo u blizini Talina, u zoni oko rečice Jagala, blizu polurazrušene hidrocentrale. Uzvodno se nalazila hemijska fabrika koja je ispuštala otrovne tečnosti u reku", rekao je Šarun 2001. godine.
"U filmu se vidi scena snega koji pada leti i bele pene koja pluta rekom – u stvarnosti, to je bio neki užasan otrov."
Dodao je da su mnoge žene iz ekipe dobile alergijske reakcije po licu. "Tarkovski je umro od raka desne bronhije. Isto se desilo i Solonjicinu. Kada je Larisa Tarkovskaja umrla od iste bolesti u Parizu, postalo mi je jasno da su svi bili žrtve istog uzroka – mesta snimanja."
Ipak, treba napomenuti da su ove tvrdnje samo Šarunova teorija – nikada nije zvanično potvrđeno da su smrti bile povezane sa uslovima na snimanju.
"Stalker" se danas smatra jednim od najvažnijih filmova sovjetske kinematografije i redovno se nalazi na listama najboljih filmova svih vremena.
