Misterija srpske svetinje: Freska Svete Petke obnaženih grudi krije vekovnu tajnu

Bogorodičina crkva u Donjoj Kamenici, nedaleko od Knjaževca, smatra se jednom od najneobičnijih i najtajanstvenijih sakralnih građevina u Srbiji. 

Smeštena u samom srcu sela, podno Stare planine, ova srednjovekovna lepotica i danas čuva brojne misterije, jer svako novo saznanje o njoj otvara više pitanja nego što pruža odgovora. 

Neobična arhitektura i nepoznat ktitor 

Arhitektura crkve Presvete Bogorodice izuzetno je specifična za ove krajeve. Iako relativno malih dimenzija, građevina ima kupolu, sprat i čak dva zvonika, što stvara utisak znatno većeg zdanja. 

Nastala je pod uticajem spoja vizantijskog i romanskog stila, zbog čega je često nazivaju "srpskim Notr Damom". 

Podignuta je u prvoj polovini 14. veka, ali identitet njenog ktitora i dalje nije sa sigurnošću utvrđen. 

Na osnovu ktitorske kompozicije pretpostavlja se da ju je podigao izvesni Mihailo, no o kome je reč, a istoričarske tvrdnje se ne poklapaju. 

Bugarski autori tvrde da je u pitanju car Mihailo Šišman, dok srpski istraživači smatraju da se radi o Mihailu Anđeloviću, velikom vojvodi despota Lazara Brankovića. 

Postoji i teorija da je reč o lokalnom plemiću. Međutim, pravi ktitor do danas ostaje nepoznat. 

Od ruševine do zaštićenog spomenika 

Crkva je vekovima bila u ruiniranom stanju i takva je dočekala početak 20. veka. 

Zabeleženo je da je 1932. godine veći deo oltarskog prostora bio urušen. 

Tek 1958. završeni su konzervatorski radovi i arheološka istraživanja, koja su otkrila nekropolu iz perioda od 14. do 17. veka sa više od 70 grobova i dragocenim nalazima. 

Prema sačuvanoj ktitorskoj kompoziciji u donjem delu crkve, zna se da je nekada imala i drveni egzonarteks sa spratom, od koga su danas vidljivi samo kameni temelji. 

Bogorodičina crkva danas je pod zaštitom države kao spomenik kulture od velikog značaja. 

Freske koje nemaju pandan 

Osim neobične arhitekture, crkva je poznata i po izuzetnim freskama, od kojih su neke jedinstvene u celom pravoslavnom svetu. 

U njihovom oslikavanju korišćena je čuvena vizantijska plava – pigment skuplji od zlata, koji je u srednjem veku korišćen samo u najbogatijim manastirima poput Studenice, Dečana, Gračanice i Sopoćana. 

Posebno su zanimljivi prikazi svetih ratnika Teodora Tirona i Teodora Stratilata koji su naslikani zagrljeni na konjima, kao i neobična kompozicija Tajne večere sa neuobičajenim rasporedom Hrista i apostola. 

U jednoj od kula nalaze se i freske iz života i stradanja Svete Petke, na kojima je svetiteljka prikazana obnaženih grudi, što je jedinstven motiv u hrišćanskoj umetnosti. 

Većini fresaka u donjem nivou oštećena su lica. 

Prema jednoj teoriji, to se dogodilo u vreme turske vladavine, dok druga tumačenja navode da su oštećenja posledica starog narodnog verovanja: da onaj ko ogrebe oči svetitelja na fresci može povratiti vid ili izlečiti neku bolest. 

Ako je to tačno, oštećenja su mogli načinili i vernici u pokušaju da pronađu isceljenje. 

Mesto koje ne treba zaobići 

Bogorodičina crkva u Donjoj Kamenici nije samo dragulj srednjovekovne umetnosti, već i čuvar mnogih tajni prošlosti. 

Preko puta svetinje nalazi se info-centar Turističke organizacije Knjaževca, gde posetioci mogu dobiti sve informacije o ovoj neobičnoj crkvici i njenoj misterioznoj istoriji.